Nên nhớ bản tính con người, nhất là bản tính của bạn. Chương trình lập ra thì phải theo nhưng không được coi nó như một ngẫu tượng phải thờ. Phải học tập một cái gì đó lâu dài.
Trong các loại văn, có lẽ nó bắt ta gắng sức nhiều hơn hết. Thế thì tại sao bạn lại không rời khỏi nhà, lại cột đèn gần nhất với một cái vợt rồi nhận xét đời sống của các loài bướm đang đập cánh chung quanh ánh sáng, rồi sắp đặt lại những điều tìm được rồi dựng lên một thuyết? Tôi đề nghị với bạn, mới đầu nên in ít như vậy.
Muốn được công bình, tôi phải nhận rằng ông ta phí rất ít thời gian trước khi đi làm lúc 9 giờ 10 phút. Tôi đọc năm tờ nhật báo Anh, hai tờ Pháp và vô số tuần báo, tạp chí. Cái lợi lớn nhất của những kiệt tác đó là nó minh bạch một cách lạ lùng.
Và bây giờ mỗi tuần để ra một ngày tùy ý muốn làm gì thì làm, không có chương trình, không phải gắng sức, tôi nhận rõ được giá trị của ngày trong tuần đối với tâm trí tôi. Không có gì so sánh với nó được. Lòng tự trọng đó là nguồn gốc của mọi quyết định và sự thất bại nhất định làm tổn thương lòng tự trọng của ta.
Cái lợi lớn nhất của những kiệt tác đó là nó minh bạch một cách lạ lùng. trong chương trước, tôi đã kể tên Marc Aurele và Epictete. Con đường tới thành La Mecque vốn vô cùng khó khăn, gập ghềnh và đáng buồn nhất là không bao giờ tới đích được.
Tôi sợ những lời khuyên của tôi có giọng dạy đời và đường đột quá. Hãy chú ý hết vào việc hồi âm, không cho óc mình nghỉ ngơi một phút nào suốt cho tới khi tới sở, tới nơi bạn ngồi ngay xuống, lấy giấy trả lời. Vậy mà tôi sẽ khuyên hoài bạn thân và cả kẻ thù của tôi phải đọc thơ rồi mới đọc những thể loại văn khác.
Bây giờ thì tôi hết mắc cỡ rồi. Dùng thời gian đó cho hợp lý, cho hiệu quả là vấn đề khẩn cấp nhất. Phân tích cảm giác ấy, ta sẽ thấy trước hết là một nỗi lo âu, bối rối, chờ đợi, ngóng trông, mong mỏi.
Bạn thừa nhận rằng tôi đã chọn ví dụ đó không phải vì nó có lợi đặc biệt cho thuyết của tôi chứ? Về điểm đó, tôi không cho rằng một thất bại vẻ vang lại hơn một thành công nho nhỏ. Trong các loại văn, có lẽ nó bắt ta gắng sức nhiều hơn hết.
Một thái độ như vậy tất nhiên là diệt hết hứng thú của 16 giờ đó và kết quả là nếu ông ta không tiêu phí thời gian đó thì cũng chẳng đếm xỉa gì tới nó cả, coi như ở ngoài lề đời sống. Không có phương pháp thần diệu nào để bắt tay vào việc cả. Vậy khi bạn khởi sự dùng tất cả thì giờ của bạn thì ít nhất bạn cũng nhớ rằng bạn chỉ được dùng thì giờ của mình thôi chứ không phải thì giờ của người khác.
Muốn sống đầy đủ, điều kiện thứ nhất là phải kiểm soát được trí óc. Mà thiếu năng lực ấy - nghĩa là thiếu năng lực ra lệnh cho óc làm việc rồi bắt nó tuân lệnh - thì sống không ra sống. Trước khi ngừng bút, tôi không thể không kể qua những nguy hiểm đang rình rập bạn.