Như vậy có khó giải quyết được các vấn đề cũng là dĩ nhiên". Tôi quen ông ta từ lâu. Nhưng khi chịu theo tài năng của cô - của một cô gái nhà quê, không đẹp gì, ở miền Missouri - thì cô thành một ngôi sao nổi danh nhất trên đài phát thanh ở Nữu Ước.
Hai người chủ trại chết, rồi một người bỏ vợ. Tôi có thể kể ra một trường hợp khác nữa, một người bạn gái, cô Lucile Blake. Nhưng bà muốn sắm màn và ít đồ trang hoàng khác cho nhà cửa được sáng sủa nên đã đi mua chịu những món ấy ở tiệm tạp hoá Dan Eversole.
Đóng những hôm qua lại, chúng đã bước mau về cõi chết. Nhưng nào đã hết chuyện. Chúng gặp người đầu phòng kế toán của tôi.
Đêm kia, trong một cuộc du lịch, tôi có ghé thăm công viên Quốc gia ở tỉnh Yellowstone. Có lẽ khi ta nói, ta đã thấu triệt tính cách của những nỗi thắc mắc của ta hơn chăng? Đến nay chưa có ai có thể giải thích chu đáo hiện tượng tinh thần đó. Thì lúc đó họ trốn cả rồi, trốn mất mà không một lời cám ơn! Tôi xin hỏi một câu: "Tại sao bạn và tôi - hay nhà buôn ở Texas trên kia - gia ơn cho người khác có là bao mà lại mong được nhiều người cám ơn hơn Đức Chúa?
Rồi ít lâu sau, lại biến ra nhiều chứng khác. Một hôm, một đứa bạn gái lớn giựt nón tôi đang đội, đổ đầy nước vào, thành thử chiếc nón hư. Ông mất óc phán đoán tới nỗi đòi bắt giam Balestier, để xảy ra vụ kiện sôi nổi.
Bài Tựa này, cụ Nguyễn Hiến Lê viết từ năm 1951, lúc cụ dạy học ở Long Xuyên. Có lẽ suốt đời tôi không quên chuỵên thê thảm dưới đây do ông Robert Moore ở New Jersey kể lại. Bạn thử nghĩ coi: một phần ba những nhà chỉ huy các xí nghiệp đã tự huỷ hoại thân thể vì các chứng đau tim, vị ung và mạch máu căng lên khi chưa đầy 45 tuổi.
Con người lẻ loi rất dễ bại trận, nhưng sống với sức mạnh của Thượng Đế ở trong lòng, không sao quỵ nổi. Frederick Taylor đã chứng tỏ sự kiện đó hồi ông nghiên cứu cách tổ chức công việc trong những nhà máy luyện thép ở Bethlehem. Đời Nã Pháp Luân và Helen Keller đã chứng minh hoàn toàn lời đó.
Kết quả? Thì đây, ông giật được hết những danh dự trong các lớp ông theo và thành một thần đồng ở Nữu Ước Đại học đường. Vài năm trước, một thanh niên tên Robert Hutchins vừa đi làm - khi làm bồi, khi đốn củi, khi dạy tư, khi bán hàng ở một tiệm cắt áo - vừa học, mà giật được bằng cấp của Đại học Yale và tám năm sau được làm hiệu trưởng trường Đại học Chicago, lớn vào bậc thứ tư ở Mỹ. Triết gia Trung Quốc có nói: "Nhận chân sự chẳng may nhất đã xảy ra là tìm được sự bình tĩnh chân thiệt trong tâm hồn rồi".
Thiệt là điên! Thiệt là vô lý! Tôi đã phí bao năm học bắt chước kẻ khác mới nảy trong cái sọ đặc như mít của tôi ý này: Phải theo tài năng riêng của mình, không thể nào bắt chước người khác được. Nếu chúng ta không được thoả mãn hết thảy những điều mong muốn thì cũng đừng tự đầu độc và làm cho tính tình chua chát vì âu sầu, uất hận. Thời Benjamin Franklin, các tín đồ phái Quaker [12] cũng thường dùng nó ở tỉnh Philadephie.
Stanton, Bộ trưởng Bộ chiến tranh, một hôm bất bình, bảo ông Lincoln là "một thằng điên". Bởi vậy tôi chẳng hề cản. Còn người bán hàng ở tiệm tạp hoá, người bán báo, người đánh giầy cho bạn ở góc đường nữa? Họ đều là người như ta, trong đầu cũng đầy nhưng lo lắng, mơ mộng và hoài bão riêng.