Họ kê chứ không phải không, nhưng để cục gạch nằm nửa trong nửa ngoài. Tự do cá nhân ăn nói, xê dịch của họ bị giam lại như nhốt tù. Lúc sửa những tác văn của nam sinh, tôi thấytính nầy của họ rất rõ rệt.
Đóng một vai trò phục vụ dân chúng bất cứ ở đâu nhất là ở những công sở nơi nói lên đường lối của chánh phủ, bạn trai nên đề phòng chẳng nhữngtính lãnh đạm mà còn tật cau có, khinh người vô tình hay cố ý tỏ ra tư cách quan liêu, bốc lột, trưởng giả, độc tài làm cho kẻ thức giả có cảm tưởng mình là sâu dân mọt nước, tôi biếttính đ àn ông thì ưa dứt khoát, mau lẹ, trực tiếp mà quần chúng thì có kẻ lải nhải nói, giằng co công việc hay làm những gì khác mất thì giờ, phá rối việc chung. Không phải vìtính tự nhiên tốt nầy mà không có bạn trai đánh lộn. Họ chưa thấy rõ hình bóng gia đình đâu và hay tự nhủ: gia đình! Để lớn đã.
Tâm hồn họ là một cánh rừng hiểm bí khó ai hiểu được. Nhiều cái éo le thắc mắc mà tuổi trẻ của họ cho là không thể trình bày với ai, họ lồng khuôn trong văn thơ. Một ngòi bút nọ viết về họ:
Nhưng tôi biết bạn như bao nhiêu tâm hồn thanh xuân khác đang xao xuyến tận sào huyệt của nội tâm vì sự cọ mình của ái tình mà vì tính thẹn thùng, đa nghi của tuổi trẻ bạn không bạch lộ cho mấy ai. Tôi không cần nói, bạn đã đón tình tâm giao nầy dọn đường cho thứ tình tâm giao mà những nhà tâm lý giáo dục gọi là tình tâm giao nhục dục. Con người bạn gái kỳ biệt, con người bạn trai cũng kỳ biệt.
Brizeux muốn vậy nhưng lại làm thi sĩ. Mất tình yêu họ nghe đau xót vì cô độc, vì thiếu sự bổ khuyết vào tâm hồn họ, bao nhiêu cực khổ của họ vì người yêu, bao nhiêu tốn kém của họ đổ ra để mua chuộc tình yêu. Nhưng vì ở dơ nhất là cơ quan sinh dục không sạnh sẽ, người ta có thể bị cám dỗ về xác thịt.
Đừng để các tâm hồn ấy làm Voltaire mà chuyển họ thành những Curé d'ars. Lẽ dĩ nhiên là còn phải bực mình những lời ghen bóng ghen gió, rầy la vụt chạc không suy trước tính sau của họ. Chút xíu ích kỷ ta tìm hiểu ở đây là do nam tính của họ.
Một cái nhăn trán, nhướng mày, chớp mắt, trợn mắt, liếm môi, cười mỉm, gật đầu của bạn gái nói lên sự theo dõi theo kiểu nào đó của nguồn tình cảm của họ. Vì bẩm phú bạn trai quá thiên trí mà ít thiên cảm nên khi sống nhiều về nội tâm, khi bận rộn về tinh thần, khi được huấn luyện về ý chí, gương mặt họ trầm tĩnh, tướng tá họ trầm mặc, lời nói họ tiết kiệm, cử chỉ họ cân đo. Vì mồi vật chất mê hoặc, nhiều thế nhân mất đi óc hướng thượng, quên hẳn trên đầu có ai, chết rồi còn lại cái gì.
Tôi đã biết một nam thanh họ vì không làm chủ được trái tim, đem đ àn tình hòa điệu cùng nhịp lòng một thiếu nữ nọ. Vấn đề nầy tôi sẽ bàn rộng ở mấy chương sau. Họ tuy không cótính hồ nghi như của hai người nầy nhưng họ hay có cảm tưởng thầy giáo thiên vị bạn lớp chép bài.
Lúc thay đổi quần áo họ lo kín đáo. Ngoài trợ lực của thánh sủng, phải là anh dũng lắm mới làm được sen trinh sống giữa hố bùn dâm lụy của trần thế. Nhiều công việc gấp rút họ làm cách thẫn thờ, lờ đờ tựa nước ương.
Nó nói lên sự nô lệ ái tình, sự thất trận của ý chí với bản năng tình dục. Chúng ta phải phá cái hàng rào quen thuộc ấy, nó làm cho ta coi thường, ai cũng như nấy. Trí năng lúc nầy cũng theo đà phát triển của khối óc mà phát triển theo.