Tư duy mũ đen cũng có thể sử dụng để thách thức giá trị của những phương án thay thế, những phương án hoàn toàn có thể sử dụng được. Chiếc mũ xanh giống như người nhạc trưởng trong một dàn nhạc giao hưởng. Khái niệm về sự thay thế chỉ ra rằng thường có nhiều hơn một cách để giải quyết sự việc, có nhiều hơn một cách để xem xét mọi việc.
Với mỗi chiếc mũ tư duy, tôi đều trình bày chúng với nhiều khía cạnh khác nhau, và do vậy giá trị nổi bật của sáu chiếc mũ tư duy cũng có nhiều khía cạnh khác nhau. Tôi sẽ bàn tiếp tới vấn đề này ở phần sau. Tuy nhiên, bạn không cần thiết áp dụng phương thức tư duy sáu chiếc mũ trong mọi tình huống giao tiếp.
Tôi muốn mọi người hình dung và tưởng tượng về những chiếc mũ tư duy như những chiếc mũ có thật. Khả năng sử dụng sự khích động chính là một phần quan trọng của tư duy mới lạ. Cũng chính nhờ sự kích động như vậy mà tôi đã phát minh ra khái niệm mới “sự canh chừng khu vực”, tôi đã trình bày điều này chi tiết trong loạt truyện được đăng trên tạp chí Newyork tháng 4 năm 1971.
Thuốc kháng sinh được tìm ra nhờ sự tình cờ khi người ta làm vương vào đồ ăn chất Penicillium. Thường thì bệnh sởi không phải là bệnh nguy hiểm. Họ luôn cho rằng người này là một người chân thật và chính hoàn cảnh hoặc những đồng nghiệp của anh ta hạ thấp anh ta mà thôi! Họ nhớ lại những lời là thuyết phục của anh ta và họ đã thích thú thế nào trước sự thuyết phục tuyệt vời đó.
Và với những người đã đọc và áp dụng phương thức tư duy này, khi bạn hỏi người đó sẽ biết cách trả lời phù hợp. Một ý tưởng mới có thể bị bác bỏ ngay, bởi thoạt nghe chúng ta thấy quá nhiều nhược điểm và ít ưu điểm. Lối tư duy chiếc mũ vàng là lối tư duy tích cực và xây dựng.
Đó cũng có thể là một sự chuyển dịch trong phạm vi giải pháp có thể nhận thức (vùng mà mọi người tìm kiếm các giải pháp). Sự khác biệt giữa một người tư duy giỏi và một người tư duy tồi chính là ở khía cạnh biết nhắm vào trọng tâm. Khía cạnh “kỳ vọng” cũng rất quan trọng đối với chiếc mũ xanh tư duy.
Thường thì chúng ta muốn sử dụng một chiếc mũ này hay một chiếc mũ khác theo đúng thủ tục trong suốt buổi thảo luận. Chúng ta đã tìm kiếm các sự lựa chọn tại những điểm cụ thể. Tuy nhiên, trực giác của tôi mách bảo rằng đó là cách duy nhất để chúng ta chiếm lĩnh lại thị trường.
Nhưng khi đưa ra những dữ liệu, con người đã không làm thể hiện được vai trò đơn giản như một chiếc máy tính. Trong phần trước tôi đã đề cập đến từ Po có vai trò giống như công cụ tư duy mũ xanh. Đó chính là lý do tại sao hiện nay ở một số quốc gia, phương thức tư duy "Sáu chiếc mũ" được đem giảng dạy cho các thẩm phán nhằm loại bỏ ảnh hưởng cá nhân tới việc đưa ra phán xét.
Cuốn sách này chỉ ra một khái niệm rất giản đơn, giúp chúng ta có thể làm từng việc một. Trong những buổi thảo luận của các đảng phái chính trị và các phiên toà, mọi người cũng có cách tư duy y như vậy. Người đàn ông cuối cùng đã đưa ra đề xuất sử dụng những chiếc mũ, phương pháp tư duy mà anh ta đã đọc tóm tắt trên tờ báo.
Cảm xúc cũng là thứ dễ thay đổi, có khi chỉ cần 20 phút. Lối tư duy chiếc mũ trắng căn cứ vào những thông tin hữu ích. Không giống với việc mọi người cùng nhau tranh luận như ở các toà án, để giành được phần thắng- để đạt được điều này, có khi họ sẵn sàng bưng bít những thông tin có lợi cho đối phương, tất cả mọi người tập trung lại nhằm giải quyết vấn đề một cách dễ dàng.