Một cuốn sách đơn thuần để giải trí chỉ là thú tiêu khiển lúc rỗi rãi và ngoài giải trí ra, bạn không thể nhận thêm được gì từ nó. Các phương tiện giải trí và thông tin trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta là những trụ cột tinh thần giả dối. Khi tất cả tác giả chỉ đưa ra hai câu trả lời, vấn đề trở nên đơn giản.
Những tác phẩm này thật sự vĩ đại vì chúng chứa đựng những suy nghĩ sâu sắc và phong phú nhất được con người thể hiện bằng ngôn từ. Họ bị trượt ngã nhiều lần, ngồi dậy một cách khó nhọc, giày bị lệch, trông giống và cảm giác mình là một thằng ngốc… Nếu tác giả động chạm tới câu hỏi, ta có thể kết luận là sau đó kiểu gì tác giả cũng trả lời nó.
Nghĩ và ý thưc về các hành động thể chất tương đối dễ. Một ví dụ minh chứng cho điều này là câu hỏi của các triết gia cổ đại về sự khác nhau giữa vật thể trên mặt đất và vật thể trên bầu trời. Rõ ràng chỉ trong một câu, Machiavelli đã đề cập tới ba nhận định.
Chúng ta thường đọc báo, tạp chí và cả những mẩu quảng cáo vì chúng cung cấp thông tin. Vì thế, người đọc có trách nhiệm tìm hiểu chính xác xem các khía cạnh liên quan đó là gì. Tuy nhiên, khi đọc ở cấp độ này, bạn sẽ đặt những câu hỏi quan trọng về cuốn sách, sẽ thật tuyệt vời nếu bạn ghi lại những câu trả lời ngay khi chúng vừa mới xuất hiện trong đầu, mặc dù không phải lúc nào bạn cũng tìm thấy câu trả lời.
Ta có thể thấy có những tay áo có vài chiếc cúc trang trí mà không có cái khuyết nào tương ứng. Vấn đề là nếu một độc giả đã hiểu nội dung một cuốn sách, anh ta có thể bất đồng với nó nữa không? Việc đọc tích cực yêu cầu người đọc phải đưa ra quyết định của chính mình. Quy tắc đầu tiên khi đọc thơ trữ tình là đọc liền một mạch dù bạn có hiểu hay không.
Các cuốn sách hay nhất tặng nhiều phần thưởng nhất. Và bằng cách nào đó, độc giả đọc tác phẩm khoa học xã hội vẫn phải trả lời câu hỏi trên. Ví dụ, sách của Homer khó đọc hơn sách của Newton, dù khi đọc lần đầu tiên, bạn có thể hiểu được nhiều hơn từ sách của Homer.
Giả sử, nếu một tác giả yêu cầu bạn coi một điều gì đó là hiển nhiên, bạn nên trân trọng đề nghị của ông ta ngay cả khi biết trong thực tế, một quan điểm đối lập với điều đó cũng có thể coi là điều hiển nhiên. Vấn đề này đã được nói tới trong phần giải thích mối quan hệ giữa đọc kiểm soát và đọc phân tích. Hai cuốn sách của George Orwell, Animal Farm (Trại nuôi súc vật) và 1984, đều là những cuộc tấn công mạnh mẽ vào chế độ độc tài.
Vì thế, cho dù bạn đọc cái gì, ít nhiều cũng cần có tính tích cực. Cấp độ đọc thứ hai được chúng tôi gọi là đọc kiểm soát. Ngoài ra, bạn cũng đừng cố nhồi nhét, học thuộc cả một cuốn từ điển.
Các quy tắc của việc học như vậy tạo nên nghệ thuật của sự khám phá không có sự trợ giúp. So sánh lâu hơn, bạn sẽ thấy nghệ thuật bắt bóng là kỹ năng bắt được bóng ném đi theo nhiều cách (ném nhanh theo đường vòng cung, ném xoáy theo đường ziczăc). Ông cho rằng nguyên nhân của mọi hành vi của con người rất đa dạng, phức tạp và được cất giấu trong những động cơ vô ý thức sâu đến nỗi chúng ta không thể hiểu được.
Như vậy, không có tác phẩm nào khác viết về đề tài này để chúng ta có thể đối chứng với tác phẩm của Thucydides. Mỗi cuốn sách là một nét khác biệt với từng độc giả nên không có gì ngạc nhiên khi mỗi độc giả thể hiện nhận định về tính chỉnh thể của sách một cách khác nhau. Khi đưa ra sự nhận xét này, độc giả cần phải xác định chính xác khía cạnh mà lập luận của tác giả không thuyết phục.